He aha te NCEA

NCEA

Te Tiwhikete o te Motu mō ngā Paetae Mātauranga (NCEA) te tohu matua mō ngā ākonga kura tuarua kei Aotearoa. E whakahaeretia ana ngā tohu NCEA e te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa, (NZQA).

E toru ngā taumata o te NCEA, ā, ko te tikanga, ka mahi koe mā ngā Taumata 1 ki te 3 i ngā Tau 11 ki te 13.

Te Whakawhiwhi ki te NCEA

Kei ia marau e aromatawaia ana ō pūkenga me ō mōhiotanga ki te whānuitanga o ngā paerewa. Ko ēnei ngā poraka hanga o ngā pōkaitahi ā-motu, tae atu ki te NCEA. E whakaahua ana ia paerewa i ngā mea me mōhio koe, me aha koe rānei, hei whakatutuki. Ina tutuki tētahi paerewa, ka whakawhiwhia koe ki ētahi whiwhinga.

E rua ngā momo paerewa - ngā paerewa me ngā paerewa paetae. E rua, e rua ka whai mana hei wāhanga o ō tohu.

  • Ka aromatawaia ā-roto ngā paerewa i ngā wā katoa.
  • Ka aromatawaia ā-roto ngā paerewa paetae, ka aromatawaia ā-waho ētahi mā ngā whakamātautau, mā te tāpae rānei i tētahi kōpaki mahi, pūrongo rānei.

Ka aromatawaia ngā paerewa ā-roto e tō kaiako Te Kura.

E whiwhi ai ia taumata o te NCEA, me tutuki rawa ngā whakaritenga reo matatini me te pāngarau. Kia kotahi anake te whiwhinga o ēnei, ā, ka whai wāhi ki tō tohu NCEA.

Ngā whakaritenga reo matatini

Me whiwhi i ngā whiwhinga 10 i te iti rawa mā:

  • ngā paerewa paetae – e wātea ana ētahi paerewa aromatawai mō te whānuitanga o ngā marau
  • ngā paerewa - he mōkī o ētahi paerewa reo matatini e toru (kia tutuki ngā mea katoa e toru)

Ngā whakaritenga pāngarau

Me whiwhi i ngā whiwhinga 10 i te iti rawa mā:

  • ngā paerewa paetae – e wātea ana ētahi paerewa aromatawai mō te whānuitanga o ngā marau.
  • ngā paerewa - he mōkī o ētahi paerewa pāngarau e toru (kia tutuki ngā mea katoa e toru)

Ako anō mō ngā whakaritenga pāngarau me te reo matatini Taumata 1 i te paetukutuku NZQA.

E whakawhiwhia ai ki te NCEA Taumata 1, me whiwhi i te 80 whiwhinga i te iti rawa i te Taumata 1 (kei runga ake rānei), tae atu ki ērā whakaritenga mō te reo matatini me te pāngarau.

60 kei te Taumata 1, kei runga ake rānei+10+10
  Reo matatini taumata 1 Pāngarau taumata 1

Pāwhiri ki konei kia kitea ngā whakaritenga whiwhinga.

E whakawhiwhia ai ki te NCEA Taumata 2, me whiwhi i te 60 whiwhinga i te iti rawa i te Taumata 2 (kei runga ake rānei), me te 20 whiwhinga ahakoa te taumata. Me tutuki anō hoki ite whakaritenga NCEA mō te reo matatini me te pāngarau, ki te kore i tutuki i a koe i te Taumata 1.

60 kei te Taumata 2, kei runga ake rānei+20 ahakoa te taumata

Pāwhiri ki konei kia kitea ngā whakaritenga whiwhinga.

E whakawhiwhia ai ki te NCEA Taumata 3, me whiwhi i te 60 whiwhinga i te iti rawa i te Taumata 3 (kei runga ake rānei), me te 20 whiwhinga mai i te Taumata 2, i runga ake rānei. Me tutuki anō hoki i te whakaritenga NCEA mō te reo matatini me te pāngarau, ki te kore i tutuki i a koe i te taumata tōmua ake.

60 kei te Taumata 3, kei runga ake rānei+20 kei te Taumata 2, kei runga ake rānei

Pāwhiri ki konei kia kitea ngā whakaritenga whiwhinga.

E whakawhiwhia ai ki te Urunga ki te Whare Wānanga me whiwhi i:

  • te NCEA Taumata 3
  • Ngā marau whai mana e toru i te Taumata 3 e whai wāhi ai nga whiwhinga 14 i tēnā marau, i tēnā marau.
  • Te reo matatini – 10 whiwhinga i te Taumata 2, kei runga ake rānei, e whai wāhi ai:
    • kia 5 whiwhinga mō te pānui
    • kia 5 whiwhinga mō te tuhi kōrero
  • Te pangarau – 10 whiwhinga i te Taumata 1, kei runga ake rānei, e whai wāhi ai:
    • ētahi paerewa paetae – e wātea ana ētahi paerewa paetae mō te whānuitanga o ngā marau
    • ētahi paerewa - he mōkī o ētahi paerewa pāngarau e toru

Ako atu anō mō te Urunga ki te Whare Wānanga i te paetukutuku NZQA.

Ka ahukahuka ngā tohu Karahipi o Aotearoa i te kairangi mō ngā tino ākonga i tō rātou tau whakamutunga e kuraina ana i te kura. Ka whakamahia ki te whakatau i ngā ākonga toa me te whakawhiwhi takuhe ā-moni.

Ka uru koe ki te Karahipi o Aotearoa mā tētahi whakamātautau i te mutunga o te tau, mā te tāpae rānei i tētahi kōpaki mahi, pūrongo rānei mēnā kua whakaurua ki te Hangarau Matihiko, te Hoahoa me te Whakawhitiwhiti Ataata, te Whakakori Tinana, te Hangarau, Ngā Toi Ataata rānei.

Ka āhei te uru ki ngā whakamātautau Karahipi o Aotearoa i roto i ngā kura tuarua o Aotearoa anake.

Ako anō mō te Karahipi o Aotearoa i te paetukutuku NZQA.

Te Rēhitatanga NCEA

Mēnā kei te whai koe i ngā akoranga NCEA, ā, ka hiahia ki te rēhita mō ngā paerewa aromatawai ā-waho, me tāpae koe i tētahi rēhitatanga tuihono. 

Mā mātou he tohutohu e tuku ki a koe ā muri i te whakatuwheratanga o tā mātou whakaurunga Rēhitatanga NCEA ā te Pipiri.

Kei roto i ngā paerewa aromatawai ā-waho:

  • ngā whakamātautau NCEA, Karapihi o Aotearoa hoki i Whiringa-ā-rangi me Hakihea
  • te Tūmahi Aromatawai Noa mō te Hangarau Matihiko (DCAT) Taumata 1 i Mahuru
  • te Tūmahi Aromatawai Noa mō te Pāngarau (MCAT) Taumata 1 i Mahuru
  • Ngā tāpaetanga kōpaki mahi mō te Hangarau Matihiko, te Hoahoa me te Whakawhitiwhiti Ataata, te Hangarau, Ngā Toi Ataata; me te Puoro Karahipi o Aotearoa, te Whakakori Tinana.

Ngā ākonga kura tuarua kua whakaurua ā-paparua

Mēnā kua whakauru koe ki tētahi kura tuarua kei reira koe ā-tinana me Te Kura, mā rātou e rēhita ngā paerewa aromatawai ā-waho mō ō akoranga Te Kura. Mā rātou anō hoki ō haumāuiui ā-roto e pūrongo ki a NZQA.

Ngā aromatawai NCEA

E mahi tahi ana a NZQA me ngā kura ki te whakahaere aromatawai mō ngā tohu ā-motu. E wehea ana ēnei ki ngā paerewa aromatawai ā-roto me ngā paerewa aromatawai ā-waho.

Te aromatawai ā-roto

Ka mākahia ngā paerewa ā-roto e ō kaiako Te Kura i roto i te tau. He riterite tonu te pūrongo i ngā haumāuiui i ō aromatawai ā-roto ki a NZQA, ā,  ka whakahōutia i tō Pūkete Paetae hei te Kohitātea ka whai ake.

Te aromatawai ā-waho

E whai wāhi ana ki ngā paerewa aromatawai ā-waho ngā whakamātautau mutunga tau mō te NCEA me te Karahipi o Aotearoa, ngā tāpaetanga kōpaki mahi, te Tūmahi Aromatawai Noa Pāngarau (MCAT), te Tūmahi Aromatawai Noa mō te Hangarau Matihiko (DCAT) Taumata 1 me ngā whakamātautau i tāwāhi o Te Kura mō ērā ākonga e māraurau ana. 

Ka mahia ngā whakamātautau NCEA me ērā o te Karapihi o Aotearoa i roto i Te Whiringa-ā-rangi me ngā rā tōmua o Hakihea.

Ehara Te Kura i te kura e kaha ana tōna aro ki ngā whakamātautau. Ko te tikanga o tēnei, me whiwhi whakaaetanga i tētahi kura tuarua o tō takiwā kia mahia ō whakamātautau i reira i te taha o ērā atu ākonga o taua kura. Me whiwhi mōhiohio anō koe mō te mahi i ngā whakamātautau mutunga tau i te marama o Pipiri.

Me hari e koe te tuakiri whakaahua (tuakiri ākonga, raihana taraiwa, uruwhenua, te aha, te aha) me te pepa uru ki ia whakamātautau. Ka tukuna ngā pepa uru ki a koe mā te mēra atu i ngā rā tōmuri i Whiringa-ā-nuku.

E wātea ana ngā whakamātautau whakaharatau i te Kaupeka 3 mēnā kua tāpae koe i te rēhitatanga tuihono ki Te Kura mō ngā whakamātautau mutunga tau. Ka mahia ēnei i te kāinga, ā, e āta tirotirohia ana.

Ka mahi ngā ākonga kua whakaurua ki Te Kura e tō rātou kura kei reira ā-tinana i ngā whakamātautau whakaharatau i tō rātou kura.

He mea nui ngā whakamātautau whakaharatau kia whiwhi urupare ai koe mō te whakaahu whakamua, mēnā hoki e hiahia ana koe ki te tono i tētahi kōeke waihanga mai i ētahi atu māka.

Kāore e wātea ngā whakamātautau whakaharatau mō:

  • ngā paerewa kōpaki mahi e aromatawaia ā-waho ana

  • te Tūmahi Aromatawai Noa Pāngarau (MCAT) Taumata 1
  • te Tūmahi Aromatawai Noa mō te Hangarau Matihiko (DCAT) Taumata 1
  • te Karahipi o Aotearoa
  • ngā ākonga e mahi whakamātautau ana i tāwāhi.

Ka tāpaetia ngā kōpaki mahi (he huinga mahi rānei) mō ngā paerewa ā-waho i ēnei marau:

  • Te Hangarau Matihiko - Taumata 2 me te 3

  • Te Hoahoa me te Whakawhitiwhiti Ataata – ngā taumata katoa
  • Te Hangarau – ngā taumata katoa
  • Ngā Toi Ataata – ngā taumata katoa
  • Te Karahipi o Aotearoa – Te Hangarau Matihiko, te Puoro, te Whakakori Tanana

 

Ko te paerewa paetae 91027 (Te Pāngarau me te Tauanga 1.2 – Te whakahāngai tūāhua taurangi hei whakaoti rapanga) he paerewa ā-waho, ā, e wātea ana anake mēnā kua whakaurua koe ki tō mātou akoranga Pāngarau Taumata 1 MX1000.

He whakamātautau kotahi haora te roa i Mahuru i tētahi wāhi motuhake MCAT o Te Kura.

Me hari e koe te tuakiri whakaahua (tuakiri ākonga, raihana kaitaraiwa, uruwhenua, te aha, te aha).

Mēnā me whiwhi mōhiohio anō, whakapā atu ki tō kaiako Pāngarau.

E āhukahukatia ana ngā paetae nunui mā te whakamana ake ā-akoranga, ā-pōkaitahi rānei i aua paetae.

Te whakamana ake ā-pōkaitahi

Mēnā ka eke ō paetae ki tua i te taumata 'tutuki', ka taea tō NCEA te whakamana ake. Ka taea te whiwhi i ngā whiwhinga mō te roa neke atu i te tau kotahi.

  • Mēnā ka whiwhi koe i ngā whiwhinga e 50 i te taumata kaiaka (me te ranunga rānei o ngā whiwhinga kaiaka me te kairangi) i te taumata o te pōkaitahi, ka whakamanatia ake tō NCEA ki te tohu kaiaka.
  • Mēnā ka whiwhi i ngā whiwhinga e 50 i te taumata kairangi i te taumata o te pōkaitahi (i tua atu rānei), ka whakamanatia ake tō NCEA ki te tohu kairangi.

Te whakamana ake ā-akoranga

Ka āhukahuka te whakamana ake i tētahi o ō akoranga i ō mahi tino papai rawa i roto i taua akoranga. Me whiwhi i ō whiwhinga i roto i te tau kura kotahi, ā, kei roto kia 14 ngā whiwhinga i te iti rawa i ngā taumata kaiaka me te kahurangi, tae atu ki:

  • ngā whiwhinga e toru i te iti rawa i riro i te aromatawai ā-waho
  • ngā whiwhinga e toru i te iti rawa i riro i te aromatawai ā-roto.

Ako atu anō mō te Te whakamana ake i te NCEA i te paetukutuku NZQA.

E watea ana ngā whakamātautau ki ngā ākonga e noho ana i tāwāhi mēnā ko koe:

  • he ākonga wā kikī (kāore tēnei e hāngai ana ki ngā ākonga taiohi, ngā ākonga pakeke rānei)
  • he ākonga utu utunga kua whakaurua ki ngā akoranga NCEA i te iti rawa.

Me noho tāwāhi koe i te wā o ngā whakamātautau e whakahaeretia nei i Aotearoa i Whiringa-ā-rangi, i ngā rā tōmua rānei o Hakihea.

Ka mahia ngā whakamātautau i Whiringa-ā-nuku, ā, kāore e wātea ana he whakamātautau whakaharatau.

Kāore e taea te mahi ngā whakamātautau Karahipi o Aotearoa mēnā kei tāwāhi koe.

Ako atu anō

Ki te pōkaikaha tonu koe, ka whakarato te, NZQA i ngā mōhiohio āmiki mō ngā āhua e mahi ai te NCEA.

Tirohia tō haumāuiui NCEA

Takiuru ki NZQA kia kitea ai ō haumāuiui hou tonu.

Hei rēhita mō tēnei ratonga, me tāuru i tō Tau Ākonga ā-Motu, me tō rā whānau ki te whakaū i tō tuakiri.

Me whakapā ki tō kaitohutohu ako ki te kore koe e mōhio ki tō Tau Ākonga ā-Motu.

Takiuru